Ở loại hình tự sự trung đại Việt Nam, truyện ngắn chữ Hán giữ vai trò tiên phong.Nhân vật nam trong truyện đề tài tình yêu và hôn nhân gia đình được nhà văn khắc họa phầnlớn trong thời điểm hệ tư tưởng phong kiến bắt đầu suy tàn (đặc biệt là những sáng tác từ thếkỷ XVI). Khuynh hướng phản ánh hiện thực hình thành, tư tưởng nhân đạo tiếp tục được duytrì ở hoàn cảnh mới và ý thức cao độ về con người cá nhân dẫn đến sự “lưỡng hóa” hình tượngnam nhi trong các sáng tác. Phản ánh những bi kịch trong tình yêu và hôn nhân, các nhà vănthể hiện sự cảm thông và trao cho nhân vật niềm tin vào cuộc sống. Ẩn sâu trong những sángtác là sự nghiệm sinh sâu sắc về khát vọng nhân bản. Hiện tượng phân hóa đa cực nhân vậtnam giới đã thể hiện cảm quan đời sống mới, đánh dấu bước chuyển tự thân về tư tưởng củacác nhà nho. Bằng sự cách tân một số thủ pháp nghệ thuật, con người hiện lên chân xác, sinhđộng qua cách thức thể hiện hành động cho đến đời sống nội tâm. Sự biến thiên của yếu tố kỳảo đặt trong mạch vận động của văn chương trung đại thực sự là bước tiến quan trọng trongtư duy nghệ thuật, đưa văn học tiệm cận với hiện thực cuộc sống. Điều đó tạo tiền đề cho sựra đời của nền văn học hiện đại, là dấu hiệu quan trọng của quá trình dân chủ hóa dòng vănhọc trung đại ở nước ta.