Bài báo trở lại một vài khái niệm về di sản văn hóa, di sản khảo cổ và giá trị của di sản, đồng thời trình bày khái quát các giá trị di sản khảo cổ nổi bật ở Tây Nguyên qua các giai đoạn sơ kỳ Đá cũ (800.000 năm), hậu kỳ Đá cũ (30.000-11.000 năm), trung kỳ Đá mới (7.000-4.500 năm) và Hậu kỳ Đá mới - sơ kỳ Kim khí (4.500-3.000 năm cách ngày nay). Trên cơ sở đó, đưa ra một số đánh giá thực trạng bảo tồn và khai thác giá trị di sản khảo cổ hiện nay ở Tây Nguyên. Tác giả cũng đưa ra ví dụ về một mô hình bảo tồn và khai thác di sản khảo cổ ở An Khê (tỉnh Gia Lai), đề xuất định hướng bảo tồn và khai thác hợp lý di sản gắn với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội bền vững của Tây Nguyên.