Trải qua 53 năm làm quan dưới thời các vua Nguyễn (Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức), Nguyễn Tri Phương đã chỉ huy nhiều trận đánh quan trọng. Trong đó, ba lần cầm quân oanh liệt nhất là khi chống trả thực dân Pháp ở Đà Nẵng, Sài Gòn và giữ thành Hà Nội. Trận chiến giữ thành Hà Nội mặc dù không thành công nhưng đã khẳng định khí tiết, chí khí lẫm liệt của Nguyễn Tri Phương. Hình ảnh của vị tướng già quyết tử giữ thành Hà Nội với lời đáp trả đanh thép trước thực dân Pháp "bây giờ nếu ta chỉ lay lắt mà sống, sao bằng thung dung chết vì việc nghĩa" đã thổi bùng lên tinh thần yêu nước và phong trào chống thực dân Pháp từ Bắc đến Nam những năm sau này. Con người đó, tài năng và khí phách đó đúng như Nguyễn Ái Quốc đã từng viết: "Nước ta nhiều kẻ tôi trung/Tấm lòng tiết nghĩa rạng cùng tuyết sương/ Hoàng Diệu với Nguyễn Tri Phương/Cùng thành còn mất làm gương để đời".