Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới đã trải qua hai giai đoạn (2010-2015 và 2016-2020), với những thành tựu đáng kể, giúp thay đổi bộ mặt nông thôn Việt Nam, từng bước nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân. Chương trình đã huy động sự tham gia của cả hệ thống chính trị, trong đó phải kể đến đóng góp quan trọng của các tổ chức chính trị - xã hội. Bước sang giai đoạn 2021-2025, chương trình đưa ra những mục tiêu cao hơn, tập trung vào chất lượng và chiều sâu thì vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội ngày càng trở nên quan trọng. Bài viết tổng quan làm rõ vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội gắn với mục tiêu xây dựng nông thôn mới trong 03 giai đoạn, theo 04 nhóm vai trò chính bao gồm: (1) Thiết kế chương trình, (2) Tuyên truyền - vận động, (3) Huy động nguồn lực và (4) Giám sát - phản biện. Từ các phân tích trên, bài viết chỉ ra các nhân tố ảnh hưởng đến vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội trong xây dựng nông thôn mới và bài học kinh nghiệm cho giai đoạn tiếp theo.