Bài viết tập trung tìm hiểu cổ mẫu rừng như một minh chứng về bản chất và thực trạng của tự nhiên qua cuộc chiến tranh tại Việt Nam từ góc nhìn phê bình sinh thái thông qua hai tiểu thuyết tiêu biểu Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh và Miền hoang của Sương Nguyệt Minh. Cùng chung bối cảnh chiến trường rừng sâu hoang vắng, bóng âm của rừng như một chủ thể hiện diện ám anh trong hai tiểu thuyết, trấn áp và tác động đến đời sống, tính cách, số phận, nỗi đau của con người. Hơn thế, vai trò của cô mầu rừng ngẩm thể hiện mối nguy hại về môi trường và nhân tính khi con người từ chỗ khai phá, lợi dụng đến hủy hoại các thực thể văn hoá - tự nhiên khác trong hệ sinh thái. Vi thế, cổ mẫu rừng vừa là nơi sản sinh những huyền thoại, vừa là nạn nhân của chiến tranh, đồng thời cũng là công lý phán xử trong cuộc chiến mà con người gây ra., Tóm tắt tiếng anh, The study examines forest archetypes as evidence of ecological issues during the Vietnam War through two representative novels, The Sorrow o f War by Bao Ninh and The Wilderness by Suong Nguyen Minh. Set against the backdrop of huge, desolate battlefields, the two novels examine the suppression of human personalities, warping of destinies, and unwarranted suffering. The haunting presence of the forest symbolizes an irreversible threat to the environment and civilization caused by human exploitation and destruction of other natural-cultural entities in the ecosystem.