Xứ Đoài là vùng đất cổ của văn minh sông Hồng thuộc đất Văn Lang của các vua Hùng trong thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Có nhiều địa danh lam đặc biệt quan trọng giao thoa giữa văn hóa xứ Đoài với văn hóa Thăng Long như chùa Hương, chùa Thầy, chùa Tây Phương, chùa Bổi Khê... Dấu tích các vị cao tăng thời Lý, Trần, Lê... đến xứ Đoài có thể kể Thiền phái Tỳ Ni Đa Lưu Chi có Từ Lộ và Từ Đạo Hạnh (1072-117) tu chùa Đông Bụt, chùa Thầy (Thiên Phúc, huyện Quốc Oai), Thiền sư Trì Bát (1049-1117) tu chùa Tổ Phong (huyện Thạch Thất) Thiền sư Nguyễn Đạo Hạnh tu chùa Nả (H. Ba Vì).