Trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, kế thừa những hạt nhân lý luận cơ bản từ Cương lĩnh chính trị năm 1930, và những kỳ Đại hội trước đó, nhận thức lý luận (NTLL) của Đảng Cộng sản Việt Nam về đặc trưng của mô hĩnh xã hội xã hội chủ nghĩa (XHCN) và định hướng con đường đi lên chủ nghĩa xã hội (CNXH) ở Việt Nam từng bước được bổ sung, phát triển và hoàn thiện qua thực tiễn đổi mới. Trên cơ sở tổng kết, đánh giá chung về 10 năm thực hiện Cương lĩnh năm 2011, 10 năm thực hiện Chiến lược phát triển kinh tế- xã hội (KT-XH) 2011 -2020, 30 năm thực hiện Cương lĩnh năm 1991, 35 năm thực hiện công cuộc đổi mới, Đại hội XIII đã có những bổ sung, phát triển những nhận thức quan trọng về những vấn đề này.