Mô hình kiến trúc khu nhà ở, giờ đây được gọi là khu chung cư cũ thoái trào khi đất nước bước vào thời kỳ "đổi mới". Sáu mươi năm đã qua kể từ khi những khu chung cư đầu tiên được xây dựng, và cũng đã ba thập kỷ khép lại một trào lưu kiến trúc theo mô hình này ở Hà Nội. Tuy vậy, lý thuyết quy hoạch tiểu khu áp dụng cho mô hình này còn có ảnh hưởng đến tận ngày nay, với tên gọi mới mà cũ "Đơn vị ở". Bài viết này muốn ngược dòng lịch sử, tìm về nguồn gốc ra đời của mô hình kiến trúc này. Nhìn nhận quá trình phát triển, và nhận diện sự biến đổi cấu trúc không gian của chúng dưới những tác động của mô hình kinh tế, quản lý ở Hà Nội.