Nhân vật giữ vai trò quan trọng trong các tác phẩm văn học. Nó là nơi nhà văn ký thác nội dung tư tưởng, quan điểm thẩm mỹ về hiện thực cuộc sống. Trong tiểu thuyết "Hồ Quý Ly" và "Đội gạo lên chùa", Nguyễn Xuân Khánh đã xây dựng hệ thống nhân vật đồ sộ với nhiều mối quan hệ khác nhau, trong đó, chúng tôi đặc biệt chú ý đến kiểu nhân vật nhà sư hoàn tục. Họ đến với cửa chùa do sự đẩy đưa của số phận nhưng cuối cùng phải hoàn tục khi biết mình chưa dứt duyên nợ trần gian, khi bị cuốn vào cơn biến động của lịch sử. Dù hoàn tục, các nhân vật ấy vẫn ứng xử theo giáo lý nhà Phật một cách chân thành, sâu sắc.