Bài viết này xem xét lại lần lượt các nguồn sử liệu cũng như các cách sử dụng và diễn giải các sử liệu liên quan đến sự hình thành của (các) vương quốc Champa cổ ở miền Trung Việt Nam. Thông qua đó, tác giả muốn gợi ý một số tiếp cận mới về sự hình thành và biến đổi của các vương quốc cổ ở miền Trung trong quá khứ thông qua sự xuất hiện của một chính thể Champa. Trong đó, bài viết xem xét lại các nguồn sử liệu Trung Hoa, bia ký liên quan đến chính thể Lâm Ấp, Tây Đồ trong lịch sử, và mối quan hệ của các chính thể này với các tiểu vương quốc Champa khác.