Các sự vật, hiện tượng tồn tại ở mọi trạng thái đều đã trải qua quá trình vận động, biến đổi trong không gian và thời gian. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu theo thuyết cấu trúc hoặc chức năng thường tiếp cận các tương tác giữa con người với các sự vật, hiện tượng ở thời điểm và hoàn cảnh hiện tại, mà chưa chú ý các tương quan khác của quá trình. Nếu các sự vật, hiện tượng chỉ được tham chiếu ở trạng thái tĩnh, phụ thuộc vào quan hệ tương tác của con người theo chiều ngang đồng đại, tách rời quá trình vận động của chúng theo chiều dọc lịch đại thì có thể thấy tương quan gần là nguyên nhân trước mắt, mà khó nhận ra tương quan xa vốn là bản chất và căn nguyên của các biến đổi, chuyển hóa. Thuyết tương quan, với định đề tương ứng và đối xứng, giả định các sự vật, hiện tượng không chỉ là một tổng thể phức hợp do tương tác trực tiếp, chủ quan của con người theo chiều dọc với trời-đất",