Để nghiên cứu mối quan hệ giữa xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa (XHCN) và kinh tế thị trường định hướng XHCN, trước hết phải làm rõ nội hàm, bản chất dân chủ XHCN và kinh tế thị trường định hướng XHCN, trên cơ sở đó đưa ra đánh giá mối quan hệ giữa chúng có là tất yếu khách quan hay là sự suy diễn, gượng ép, duy ý chí.