Kinh tế thị trường là sản phẩm của tiến trình lịch sử tự nhiên, là kết quả phát triển tất yếu của lực lượng sản xuất xã hội, là thành tựu kinh tế thành công nhất của nhân loại. Về cơ bản có 2 mô hình kinh tế thị trường, kinh tế thị trường tự do cạnh tranh và kinh tế thị trường do nhà nước điều tiết. Mỗi mô hình đều chứng tỏ được ưu thế nhất định nhưng cũng bộc lộ những hạn chế của nó, vì ngày nay, hai mô hình này có xu hướng xích lại gần nhau, hình thành kinh tế thị trường hỗn hợp (mô hình kinh tế 2 bàn tay: bàn tay vô hình và bàn tay hữu hình) - mô hình này hiện đang là cơ sở lý luận cho việc vận hành thể chế kinh tế của mỗi nước khác nhau ở những mức độ vận dụng khác nhau. Trên cơ sở về nhận thức về kinh tế thị trường, nhận thức về thể chế kinh tế của các mô hình tiêu biểu, bài báo tập trung khái lược quá trình hình thành phát triển, những thành tựu và hạn chế của mô hình kinh tế ở Việt Nam thời gian qua, rút ra nguyên nhân của thành tựu và hạn chế đồng thời đề xuất nhiều giải pháp thiết thực với những khuyến nghị sát thực nhằm từng bước hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường ở nước ta trong giai đoạn mới.