Lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, trong đó có lý luận về hình thái kinh tế - xă hội của C.Mác là kiểu mẫu của quan niệm duy vật về lịch sử, vạch rõ cơ chế của vận động, biến đổi xã hội, vạch ra nguồn gốc, động lực bên trong của sự phát triển xã hội. Chủ nghĩa tư bản (CNTB) với tư cách là hình thái kinh tế - xã hội đã xảy ra rất nhiều cuộc khủng hoảng. Sau mỗi lẩn khủng hoảng, nó đều có sự biển đổi về mặt cấu trúc từ lực lượng sản xuất đến kiến trúc thượng tầng của xã hội. Nghiên cứu khủng hoảng của CNTB từ lý luận về hình thái kinh tế xã hội, mối quan hệ lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất... để chúng ta nhận thức rõ hơn thời đại quá độ từ CNTB lên CNXH.