Bài viết hướng đến việc tìm hiểu ý thức về chức năng "ngôn tình" trong văn học Việt Nam thế kỉ XVIII-XIX. Trong mọi hoạt động của văn học từ sáng tác đến phê bình, ý thức đề cao chức "ngôn tình" đã vạch ra con đường vận động từ Lê Quý Đôn đến Nguyễn Du, Nguyễn Công Trứ, Cao Bá Quát, Nguyễn Khuyến, Tú Xương, Nguyễn Đình Chiểu. Khái niệm "tình" được định nghĩa lại. Văn học bước qua lằn ranh cấm kị đối với những vấn đề liên quan đến con người cá nhân, tiếp cận thế giới tình cảm thuộc về thế tục.